Një sulm i organizuar nga militantët e mbështetur nga shteti serb në ndërtesat publike në veri të Kosovës çoi në përleshje mes policisë dhe ushtarëve të NATO-s me burra të veshur me maska dhe shkopinj metalikë.
Sulmi në të cilin u plagosën të paktën 30 anëtarë të KFOR-it u dënua nga NATO si “krejtësisht i papranueshëm”.
Kriza aktuale daton në prill, kur serbët e Kosovës bojkotuan zgjedhjet lokale. Si rezultat i pjesëmarrjes së ulët, shqiptarët etnikë morën kontrollin e asambleve lokale, të cilat ishin kryesisht serbe, kujton Middleeasteye në analizën e saj, transmeton Demokracia.com.
Kur përfaqësuesit e zgjedhur shqiptarë u përpoqën të hynin në ndërtesa publike, ata u sulmuan nga militantë të mbështetur nga Beogradi me shenjat “Z”, simboli rus i luftës në Ukrainë.
Në një lëvizje që kryetarja e Komisionit për Punë të Jashtme të Parlamentit Britanik, Alicia Kearns, e përshkroi si “jokoherencë strategjike”, SHBA-ja filloi të sanksionojë Qeverinë e Kosovës në Prishtinë për shkak se ajo nuk e zhvilloi fillimisht procesin e saj të vendimmarrjes përmes Uashingtonit.
SHBA-të me sa duket po kthehen kundër kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, pjesërisht për shkak se ai po përpiqet të ushtrojë sovranitetin që nuk e kanë pasur kurrë në mendje për Kosovën, shkruan portali, duke iu referuar deklaratës së një akademiku kosovar, i cili ka dashur të mbetet anonim.
SHBA kryesisht shmangu kritikën ndaj Serbisë pas dhunës, në një përpjekje për të parandaluar që aleati i ngushtë i Rusisë të rrëshqasë më tej në përqafimin e Moskës.
Por një Kosovë gjithnjë e më e pavarur, e gatshme për të ndjekur interesat e veta kombëtare, u bë e vështirë për Uashingtonin të pranohej pasi Prishtina vendosi të lejojë kryetarët e komunave të zgjedhur në mënyrë demokratike të marrin detyrën.
“Në thelb, SHBA-të duan që Kurti të largohet, ashtu siç donin në vitin 2020. Por askush këtu nuk e mbështet”, tha akademiku, duke folur për Middle East Eye nga Prishtina.
Në mars të vitit 2020, Kurti u përball me një “grusht shteti politik” të orkestruar nga SHBA, pasi kryeministri i Kosovës refuzoi të ndiqte tekat politike të presidentit të atëhershëm amerikan. Është shkruar se ish i dërguari i posaçëm i SHBA-së për Serbinë dhe Kosovën, Richard Grenell, ka ushtruar presion të madh ndaj partnerit të vogël të koalicionit të Kurtit, Lidhjes Demokratike të Kosovës e krahut të djathtë, e cila tërhoqi mbështetjen e saj për qeverinë.
I tillë ishte zemërimi i opinionit publik në Kosovë për shkak të ndërhyrjes së SHBA-së, saqë një vit më vonë, kur u mbajtën zgjedhjet në mars 2021, partia e Kurtit, Lëvizja Vetëvendosje (LVV), fitoi me më shumë se 50 për qind të votave gjë që e bëri të qartë se qytetarët mendojnë për ndërhyrjen e SHBA.
Edhe atëherë, si edhe tani, Kurti e kundërshtoi Uashingtonin, i cili vitet e fundit po përpiqet ta detyrojë Kosovën të nënshkruajë politika që shumë në vend nuk besojnë se janë në interesat e tyre kombëtare. Më keq, privatisht, disa politikanë në Kosovë e shohin politikën amerikane si dobësim të sovranitetit të Kosovës.
“Kurti po përpiqet të ruajë sovranitetin e Kosovës. Përderisa fuqitë evropiane dhe SHBA me të vërtetë mendonin se do ta mbanin – dhe po përpiqen ta mbajnë – Kosovën në këtë gjendje të pezulluar dhe të shtyrë të sovranitetit ku ne gjithmonë kemi nevojë për ndihmën e tyre ose jemi bërë të besojmë se kemi nevojë për ndihmën e tyre”, tha akademiku.
Dhe padyshim, tensionet aktuale nuk janë të ndara nga loja më e madhe e fuqisë gjeopolitike midis Perëndimit dhe Rusisë.
Legjitimiteti ka humbur
Kosova shpalli pavarësinë në vitin 2008 pas luftës së viteve 1998-1999 në të cilën Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK), me ndihmën e NATO-s, i dëboi forcat serbe që kishin nisur një fushatë sistematike të spastrimit etnik, kujton portali.
Pothuajse 10,500 shqiptarë etnikë u vranë ose u zhdukën, 20,000 gra u përdhunuan dhe më shumë se 800,000 u dëbuan me forcë nga shtëpitë e tyre.
Pas luftës, Kosova ishte një nga mbështetësit më rezistues, nëse jo tepër të zellshëm, të Perëndimit dhe veçanërisht të SHBA-së.
Rrugët u emëruan sipas presidentëve amerikanë, të sapolindurve u emëruan sipas Bill Clinton dhe ish-kryeministrit britanik Tony Blair. Madje, Prishtina ka një dyqan të dedikuar për zgjedhjet e modës të ish-sekretares së Shtetit të Shteteve të Bashkuara, Hillary Clinton.
Elita politike në vendin me shumicë myslimane ka besuar prej kohësh se Perëndimi mund ta çojë Kosovën në rrugën e vështirë të institucionalizimit të shtetësisë së saj.
Megjithatë, disponimi publik në vend gjithnjë e më shumë nuk pranon që Perëndimi është një lojtar i padëmshëm.
“Kohët e fundit qytetarët e Kosovës ndjejnë se SHBA-ja dhe BE-ja nuk do të ndalen para asgjëje për ta nxjerrë Serbinë nga sfera e ndikimit rus”, tha një aktivist politik i afërt me partinë e Kurtit.
“Duket se fuqitë perëndimore janë gati të sakrifikojnë Kosovën, një nga vendet më properëndimore në botë, në favor të fitores ndaj Serbisë, një komb jashtëzakonisht prorus”, ka shtuar aktivisti duke folur në mënyrë anonime për portalin.
Veprimet e SHBA duket se e konfirmojnë gjithnjë e më shumë këtë perceptim.
Pas sulmit të militantëve serbë ndaj Kosovës dhe forcave të sigurisë së NATO-s, ambasadori amerikan në Kosovë, Jeff Hovenier, rezervoi zemërimin e tij ndaj Kosovës. “Do të habitesha nëse ndonjë zyrtar i Qeverisë së Kosovës do të mund të vizitonte SHBA-në në këtë kohë”, tha Hovenier.
Gjatë viteve, Kosova është rreshtuar me çdo synim madhor të politikës së jashtme të SHBA-së. Uashingtoni ka pranuar të zhvendosë ambasadën nga Tel Avivi në Jerusalem, dhe Kosova është një nga tre vendet e vetme që e bën këtë, dhe ka vendosur grupin libanez Hezbollah si një “organizatë terroriste”. Kosova vendosi sanksione ndaj Rusisë, pas luftës së saj në Ukrainë, dhe priti refugjatë afganë që prisnin azil në SHBA. Ndërkohë, Serbia iu shmang vendosjes së masave ndëshkuese kundër Rusisë.
“Në vend që ta forcojnë pozitën e Kosovës, këto veprime duket se e kanë dobësuar atë. SHBA thjesht e marrin Kosovën si të mirëqenë”, tha një aktivist nga partia LVV e Kurtit.
“Kosova tani gjithnjë e më shumë është në kërkim të partnerëve alternativë që do t’i trajtonin me dinjitet. Turqia është në një pozicion të mirë për këtë”, shtoi aktivisti.
Nëse trajektorja aktuale e politikës perëndimore vazhdon dhe nëse diplomacia turke bëhet më aktive në Ballkan, kërkimi për një rrjet më të gjerë do të intensifikohet në Kosovë.
A mund të kthehet Turqia?
Zyrtarët e qeverisë turke që folën për portalin e Lindjes së Mesme janë gjithnjë e më të fokusuar në atë që Ankaraja mund të bëjë për të ndihmuar në zgjidhjen e tensioneve në rajon.
Një deputet i opozitës nga Partia Popullore Republikane e qendrës së majtë (CHP) tha, në kushte anonimiteti, se ai donte që Ankaraja të merrte një rol më proaktiv ndërmjetësues.
Ndërkohë, Talha Kose, profesoreshë e marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Ibn Haldun në Stamboll, tha: “Ne kemi lidhje të forta ekonomike dhe politike me Serbinë. Kemi edhe lidhje të forta kulturore, historike dhe politike me Kosovën”.
Turqia, tha Kose, është në një pozicion të veçantë ndërmjetësimi, duke pasur parasysh se ka “marrëdhënie të ngrohta, të sinqerta dhe të balancuara” me të dyja palët.
“BE-ja po përpiqet të luajë një rol më konstruktiv me Serbinë dhe Kosovën. Kjo përfaqëson një mundësi diplomatike për Turqinë”, shtoi ai.
Përparimi diplomatik në dërgesat e grurit që Turqia ndërmjetësoi vitin e kaluar midis Rusisë dhe Ukrainës është një model i dobishëm që Ankaraja mund ta përdorte në parim, tha Kose.
“Një gabim që BE vazhdon të bëjë është se ata marrin pozicione në politikën e brendshme të këtyre vendeve,” tha ajo, duke shtuar se ka padyshim një “rol rus në tensionet e vazhdueshme”.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq ka ftuar tashmë homologun e tij turk Rexhep Tajip Erdogan për të ndihmuar në zgjidhjen e tensioneve.
“SHBA, NATO dhe BE janë në një vend. Rusia dhe Kina janë në vendin e dytë dhe kanë pozicione dhe interesa kontradiktore. Turqia mund të ndihmojë në thirrjen e një samiti me të gjitha këto palë të interesuara”, tha Kose.
Duke marrë parasysh konfliktin në Ukrainë, kjo mund të jetë “e pamundur për momentin”, por “Turqia duhet të vendosë kontakte me këto palë të interesuara”.
Sinan Bajkent, ekspert i politikës së jashtme të Ballkanit, beson se SHBA-ja është gjithnjë e më e “përqendruar në zgjidhjet e shpejta në Ballkan”, ndërsa përpiqet të zhvendosë fokusin e saj në Kinë.
Dosja e Kosovës përfaqëson një “barrë” të trashëguar që SHBA dëshiron ta heqë nga agjenda e saj. Ata janë me nxitim për t’u larguar nga rajoni, tha Bajkent në një intervistë për një portal nga Stambolli.
Prania e Turqisë, nga ana tjetër, është “e rrënjosur thellë dhe historike”, tha Bajkent, dhe ndryshe nga SHBA, Turqia nuk është e interesuar për “një status quo të përkohshme që është e destinuar të dështojë përfundimisht”.
“Duket se as Brukseli dhe as SHBA-ja nuk synojnë një marrëveshje të përhershme. Ata priren ta shohin rajonin si një tabelë shahu, ashtu si Rusia,” tha ai dhe pyeti, “a interesohen vërtet për mirëqenien e popujve të Ballkanit?” Unë dyshoj, u përgjigj ai.
Ndërsa BE dhe SHBA “kontribuuan në përshkallëzimin e fundit”, Turqia ka arritur një ekuilibër midis të gjithë aktorëve rajonalë, tha Bajkent, dhe samiti mund të bashkojë Shqipërinë, Kosovën dhe Serbinë.
SHBA dhe BE ndoshta nuk do të mirëprisnin një rol më të madh turk në Ballkan.
Nga ana e saj, BE e konsideron rajonin “oborrin e saj”. Bajkent beson se, megjithatë, kjo nuk duhet ta pengojë Turqinë të mbushë boshllëkun rajonal për të ndërmjetësuar midis të gjitha palëve.
“Unë besoj se Ankaraja ka aftësinë për të mbikëqyrur një proces të tillë pa ndërhyrë në politikën e brendshme dhe vendimet e palëve të përfshira,” shtoi ai, shkruan Demokracia.com
“Mos ushtroni presion, mos kërcënoni, mos shantazhoni, por koordinohuni, kuptoni dhe bashkëpunoni. Këto veprime mund të hapin një perspektivë të re për rajonin”, përfundon Bajkent.