Shinzo Abe, kryeministri më jetëgjatë i Japonisë, ishte i njohur për politikën e jashtme dhe një strategji ekonomike që u bë e njohur gjerësisht si “Abenomics”.
Një nacionalist konservator sipas shumicës së përshkrimeve, 67-vjeçari Abe udhëhoqi Partinë Liberal Demokratike (LDP) dy herë drejt fitores në zgjedhjet parlamentare.
Qëndrimi i parë si kryeministër ishte i shkurtër – për pak më shumë se një vit duke filluar nga viti 2006 – dhe i ishte mjaft i diskutueshëm, raporton bbc.
Por ai bëri një rikthim befasues politik në vitin 2012 dhe qëndroi në pushtet deri në vitin 2020 kur dha dorëheqje për arsye shëndetësore.
Japonia ishte në një recesion kur filloi mandatin e dytë dhe politika ekonomike – e ndërtuar mbi lehtësira monetare, stimulin fiskal dhe reformat strukturore – kjo ndihmoi në rikthimin ekonomisë.
Ai gjithashtu mbikëqyri rimëkëmbjen e Japonisë nga një tërmet masiv dhe cunami në Tohoku në vitin 2011, i cili vrau afërsisht 20 mijë njerëz dhe shkaktoi shkrirjen e reaktorëve bërthamorë të Fukushimës.
Ai dha dorëheqje në vitin 2020 pas javësh spekulimesh, duke zbuluar se kishte pësuar një rikthim të kolitit ulceroz. Sëmundja e zorrëve kishte dërguar në dorëheqjen e tij edhe në vitin 2007.
Ai u pasua nga aleati i ngushtë i partisë, Yoshihide Suga, por ende shihej si një figurë e fuqishme në politikën japoneze.
Ngritja në pushtet
Si djali i ish-ministrit të jashtëm, Shintaro Abe dhe nipi i ish-kryeministrit, Nobusuke Kishi, Abe i përkiste familjes “mbretërore” politike.
Ai u zgjodh për herë të parë në parlament në vitin 1993 dhe në 2005 u bë pjesë e kabinetit të kryeministrit të atëhershëm, Junichiro Koizumi, i cili e emëroi atë në rolin e profilit të lartë të sekretarit kryesor të kabinetit.
Ngritja në krye të pushtetit erdhi me shpejtësi pasi u bë kryeministri më i ri i Japonisë pas luftës në vitin 2006.
Por një seri skandalesh – duke përfshirë humbjen e të dhënave të pensioneve, duke prekur rreth 50 milionë kërkesa – ia vështirësoi jetën politike.
Një humbje e rëndë për LDP-në pasoi në zgjedhjet e Dhomës së Lartë në korrik të vitit 2007 dhe në shtator të atij viti dha dorëheqje për shkak të kolitit ulceroz.
Por më pas në vitin 2012, Abe u kthye si kryeministër, duke thënë se e kishte kapërcyer sëmundjen me ndihmën e mjekimeve.
Ai u rizgjodh më pas në vitin 2014 dhe 2017, duke u bërë kryeministri më jetëgjatë i Japonisë.
Megjithëse popullariteti iu luhat, ai mbeti pa kundërshtar për shkak të ndikimit në LDP, e cila ndryshoi rregullat e saj për t’i lejuar atij të shërbente për një mandat të tretë si lider i partisë.
Dalin pamjet tronditëse, momenti kur qëllohet për vdekje ish-kryeministri japonez
Një nacionalist i diskutueshëm
Abe ishte i njohur për qëndrimin e ashpër ndaj mbrojtjes dhe politikës së jashtme dhe prej kohësh ka kërkuar të ndryshojë kushtetutën pacifiste të pasluftës të Japonisë.
Konservatorët e shohin kushtetutën – e cila u hartua nga SHBA – si një kujtesë e humbjes poshtëruese të trupave japoneze në Luftën e Dytë Botërore.
Pikëpamjet nacionaliste shpesh kanë ngritur tensione me Kinën dhe Korenë e Jugut, veçanërisht pas vizitës në vitin 2013 në faltoren Yasukuni të Tokios, një vend i diskutueshëm i lidhur me militarizmin japonez para dhe gjatë Luftës së Dytë Botërore, transmeton Telegrafi.
Vizitat e përsëritura në faltore gjithashtu nervozuan fraksionet e krahut të majtë në Japoni, të cilët e panë atë si një përpjekje të Abes për të zbardhur mizoritë japoneze gjatë luftës.
Në vitin 2015, ai ndoqi agjendën për të drejtën e vetëmbrojtjes kolektive, duke i mundësuar Japonisë të mobilizojë trupat jashtë shtetit për të mbrojtur veten dhe aleatët nën sulm.
Pavarësisht kundërshtimit nga fqinjët e Japonisë dhe madje edhe nga publiku japonez, parlamenti miratoi këtë ndryshim të diskutueshëm.
Synimi i madh i rishikimit të kushtetutës për të njohur zyrtarisht ushtrinë japoneze mbetet i paplotësuar dhe vazhdon të jetë një temë përçarëse në vend.
Ai gjithashtu nuk ishte në gjendje të siguronte kthimin e Territoreve Veriore – një zinxhir ishujsh të diskutueshëm në prefekturën veriore të Hokkaido – ku pretendime territoriale kanë Japonia dhe Rusia.
Trajtimi i ekonomisë dhe COVID-19
Politika ekonomike e Abes – e cila ishte emërtuar si Abenomics – rezultoi me rritjen e popullaritetit gjatë mandatit të dytë.
Kjo përfshinte norma negative afatshkurtra të interesit që u bënë më të lira për konsumatorët, e cila shtyu kompanitë të merrnin hua dhe të shpenzonin, gjë që rezultoi me rritjen e shpenzimeve të qeverisë për infrastrukturë dhe më shumë stimuj financiarë.
Aleatët e vlerësojnë këtë lëvizje me ndalimin e rënies së mëtejshme – por ekonomia e vendit mbeti e prekshme gjatë gjithë kohës së tij në detyrë.
Abe gjithashtu promovoi reformat në vendin e punës gjatë mandatit të tij, duke u zotuar të përmirësojë përfaqësimin gjinor dhe të mbyllë boshllëqet në fuqinë punëtore – gjithnjë e më urgjente pasi Japonia u përball me një rënie demografike, me një popullsi në plakje të shpejtë dhe në rënie të shkallës së lindjeve.
Por kritikët thonë se Abe nuk arriti të trajtojë hendekun gjinor të vendit apo të zgjidhë çështje të rrënjosura thellë. Përpjekjet e tij u përballën me një sfidë të madhe kur vendi përsëri hyri në recesion në pranverën e vitit 2020. Kjo dhe ngadalësime të tjera ngritën pikëpyetje në lidhje me efektivitetin e qasjes së tij.
Popullariteti i Abe u godit më tej nga shqetësimet për trajtimin e pandemisë COVID-19. Fushatat e tij që synonin nxitjen e turizmit vendas kontribuuan në rilindjen e infeksioneve.
Raportohet se këto janë fjalët e para që i tha në polici vrasësi i ish-kryeministrit Abe
Ata gjithashtu thonë se premtimet e tjera të Abenomics – si luftimi i nepotizmit dhe ndryshimi i kulturave jo të shëndetshme të punës – mbetën të paplotësuara.
Në rrafshin ndërkombëtar, atij i është besuar mbajtja e Partneritetit Trans-Paqësor – një marrëveshje masive tregtare midis 11 vendeve – së bashku, pas një tërheqjeje të papritur nga SHBA-ja nën administratën e presidentit amerikan, Donald Trump.
Dorëheqja dhe vdekja
Njoftimi i dorëheqjes së Abe më 28 gusht dërgoi në një luftë të brendshme midis fraksioneve të LDP-së, sepse ai nuk pranoi të emëronte një pasardhës.
Ai përfundimisht u pasua nga Yoshihide Suga, një politikan veteran dhe anëtar i kabinetit për një kohë të gjatë.
Por Abe vazhdoi të mbajë ndikim mbi politikën e brendshme në Japoni, edhe pasi Suga u zëvendësua nga kryeministri aktual, Fumio Kishida.
Më 8 korrik, Abe ishte në qytetin jugor të Naras duke bërë fushatë në emër të një kandidati që garonte për Dhomën e Lartë të Japonisë.
Ai ishte duke mbajtur një fjalim kur u qëllua nga një person i armatosur – një 41-vjeçar që besohet të jetë ish-anëtar i Forcave të Vetëmbrojtjes, ekuivalenti i marinës së Japonisë.
Abe ishte i vetëdijshëm kur u dërgua në spital, por vdiq më vonë në moshën 67-vjeçare pasi nuk mundi t’i përballonte plagët e rënda.